W 2024 roku najważniejsze dla Grupy PZU zmiany regulacyjne dotyczyły w szczególności nowych technologii oraz sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju. Część z nich zaczęła obowiązywać w 2025 roku, a nad resztą będą trwały dalsze prace.
1 sierpnia 2024 roku weszło w życie rozporządzenie (UE) 2024/1689 ustanawiające zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji, tzw. akt o Sztucznej Inteligencji (AI Act), który stanowi pierwsze w historii kompleksowe ramy prawne dotyczące sztucznej inteligencji na świecie. Regulacja wprowadza kompleksowe ramy prawne dla systemów AI, mające na celu zapewnienie ich bezpiecznego i etycznego stosowania. Część przepisów, w tym dotyczących zakazanych praktyk, zacznie obowiązywać od 2 lutego 2025 roku, a kolejne od 2 sierpnia 2025 roku. Ubezpieczyciele będą musieli dokładnie analizować stosowane systemy pod kątem ich zgodności z definicją AI zawartą w AI Act. Wymaga to identyfikacji, które technologie wchodzą w zakres regulacji, co może być wyzwaniem ze względu na różnorodność stosowanych rozwiązań i ewentualne problemy definicyjne. 4 grudnia 2024 roku Rada UE przyjęła swoje ogólne stanowisko w sprawie proponowanych ram dotyczących dostępu do danych finansowych (ang. Financial Data Access Framework – FIDA). Prace, które rozpoczęły się na początku 2025 roku mają doprowadzić do ostatecznego uchwalenia przepisów. Celem FIDA jest ułatwienie wymiany danych finansowych między instytucjami, co powinno sprzyjać rozwojowi nowych usług dla klientów. Projekt ten wzbudzał nadzieje na zwiększenie konkurencyjności i otwarcie nowych możliwości dla konsumentów i przedsiębiorstw. Z czasem jednak pojawiły się pytania o zasadność tej regulacji oraz o jej proporcjonalność. Jednym z głównych zarzutów jest nadmierna kompleksowość regulacji, która wymagałaby od sektora finansowego ogromnych inwestycji w infrastrukturę technologiczną, rozwój interfejsów API oraz zapewnienie zaawansowanych zabezpieczeń danych. Dodatkowo w sektorze ubezpieczeniowym, który jest znacznie bardziej złożony niż sektor bankowy, proces standaryzacji danych w naszej branży napotyka na zupełnie inne wyzwania. Różnorodność przetwarzanych informacji, ich specyficzny charakter oraz duża złożoność danych sprawiają, że wdrożenie jednolitych mechanizmów ich wymiany staje się trudniejsze.
8 stycznia 2025 roku została opublikowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/1 w sprawie ustanowienia ram na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i porządkowanej likwidacji w odniesieniu do zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (IRRD). Celem IRRD jest wzmocnienie sektora ubezpieczeń i zwiększenie jego odporności i zdolności do ochrony interesów ubezpieczonych. IRRD wprowadza mechanizmy, które mają pomóc zakładom ubezpieczeń oraz odpowiednim organom w zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi i wczesnym reagowaniu na poważne trudności finansowe. Ma to chronić ubezpieczonych oraz ograniczyć negatywny wpływ na gospodarkę i system finansowy, eliminując przy tym ryzyko obciążeń dla podatników. Wdrażanie dyrektywy obejmie trzy fazy konsultacji z branżą ubezpieczeniową, podczas których EIOPA będzie opracowywać szczegółowe standardy techniczne i wytyczne. Pierwsza faza zakończy się w II kwartale 2026 roku, druga w IV kwartale 2026 roku, a trzecia potrwa do II kwartału 2027 roku. Choć wdrożenie dyrektywy planowane jest na IV kwartał 2026 roku, branża proponuje okres przejściowy do 2028 roku, by umożliwić jej pełne dostosowanie do nowych przepisów. Do polskiego prawa dyrektywa ma zostać wdrożona do końca stycznia 2027 roku.
17 stycznia 2025 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2554 z 14 grudnia 2022 roku w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego (ang. Digital Operational Resilience Act – DORA). Celem tej regulacji jest wzmocnienie odporności operacyjnej całego sektora finansowego na zagrożenia cyfrowe poprzez ustanowienie jednolitych standardów zarządzania ryzykiem związanym z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi (ICT). DORA obejmuje szerokie spektrum podmiotów, w tym zakłady ubezpieczeń, które będą musiały dostosować swoje działania do nowych wymogów. Ubezpieczyciele są zobowiązani do wdrożenia kompleksowych mechanizmów identyfikacji, oceny i monitorowania ryzyka związanego z usługami ICT świadczonymi na ich rzecz. Obejmuje to opracowanie polityk i procedur zarządzania ryzykiem, które będą integralną częścią ogólnego systemu zarządzania ryzykiem w organizacji. W przypadku wystąpienia poważnych incydentów związanych z obszarem ICT, ubezpieczyciele muszą zgłaszać takie przypadki do właściwych organów nadzorczych w ściśle określonych terminach. Do 30 kwietnia 2025 roku ubezpieczyciele są zobowiązani do przekazania organom nadzorczym rejestrów swoich dostawców usług ICT. Ma to na celu zebranie na poziomie nadzoru informacji o wszystkich dostawcach usług ICT świadczących usługi na rzecz podmiotów finansowych, a tym samym lepsze monitorowanie i zarządzanie ryzykiem związanym z zewnętrznymi dostawcami technologii. Regularne audyty kluczowych dostawców usług ICT oraz realizacja ustaleń poaudytowych staną się obowiązkowe. Działania te mają na celu zapewnienie, że dostawcy spełniają wymagane standardy bezpieczeństwa i nie stanowią zagrożenia dla operacyjnej ciągłości ubezpieczyciela.
W 2025 roku zaczną obowiązywać przepisy rozporządzenia 2023/2854 w sprawie zharmonizowanych przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i ich wykorzystywania (Data Act), które harmonizuje podejście do danych nieosobowych. Rozporządzenie zostało opublikowane 22 grudnia 2023 roku w Dzienniku Urzędowym UE. Ułatwi ono wymianę danych w całej Unii Europejskiej oraz między różnymi sektorami gospodarki, co może pozytywnie wpłynąć na ofertę ubezpieczeniową, poprzez np. dostęp ubezpieczycieli do danych zgromadzonych w pojazdach.
W Dzienniku Urzędowym UE zostały opublikowane również akty prawne stanowiące pakiet na rzecz przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Pakiet obejmuje m.in. rozporządzenie w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy, które ma zastąpić obowiązującą dyrektywę UE a także wydaną na jej podstawie ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Rozporządzenie harmonizuje i doprecyzowuje przepisy obowiązujące w UE oraz zapewnia ich spójniejsze stosowanie i lepsze egzekwowanie. Rozporządzenie stanowić będzie podstawowy akt prawny regulujący zasady postępowania instytucji zobowiązanych w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Rozporządzenie będzie obowiązywało od 10 lipca 2027 roku.
Od 1 stycznia 2024 roku obowiązuje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z 14 grudnia 2022 roku dotycząca sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD). Dyrektywa została wdrożona do polskiego prawa ustawą z dnia 6 grudnia 2024 roku o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw. Pierwsze raporty zostaną opublikowane w 2025 roku (dane obejmą rok obrotowy 2024). CSRD zwiększa zakres przekazywanych informacji, które muszą być zgodne z unijnymi standardami sprawozdawczości. Zgodnie z wymogami podmioty mają dostarczać inwestorom informacje w zakresie zrównoważonego rozwoju, które powinny być wzięte pod uwagę w procesie inwestycyjnym. Kluczowa jest tzw. analiza podwójnej istotności. Nakłada ona na przedsiębiorstwa obowiązek szerokiej analizy działalności i łańcucha wartości w celu identyfikacji tematów istotnych, przez które dana organizacja wywiera największy wpływ na środowisko czy kwestie społeczne.
26 lutego 2025 roku Komisja Europejska ogłosiła pierwszy pakiet deregulacyjny w ramach dyrektyw Omnibus. Jego celem jest uproszczenie unijnych regulacji, zwiększenie konkurencyjności oraz odblokowanie dodatkowego potencjału inwestycyjnego. Tym samym Komisja rozpoczęła realizację zapowiadanego jeszcze w ubiegłym roku planu ograniczenia obciążeń administracyjnych o co najmniej 25%, a w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) – nawet o 35% do końca tej kadencji. Komisja przewiduje, że przyjęcie i wdrożenie pakietu pozwoli przedsiębiorcom zaoszczędzić 6,3 mld euro rocznie oraz uruchomić dodatkowe inwestycje o wartości 50 mld euro. Jest to istotny krok w kierunku stworzenia bardziej przyjaznego środowiska dla biznesu w Unii Europejskiej, sprzyjającego wzrostowi firm, innowacjom i tworzeniu wysokiej jakości miejsc pracy. Pierwszy pakiet ogłoszonych propozycji w ramach dyrektywy Omnibus dotyczy zagadnień, które zdaniem wielu przedsiębiorców stanowią jeden z najbardziej problematycznych obszarów – zrównoważonego finansowania. Zaproponowane zmiany dotyczą sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego finansowania (Dyrektywa CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive), due diligence w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dyrektywa CSDDD – Corporate Sustainability Due Diligence Directive) czy taksonomii UE.
Projekt zmian przewiduje istotne modyfikacje w zakresie obowiązków sprawozdawczych poprzez znaczące ograniczenie zakresu dyrektywy CSRD – nawet o 80% – koncentrując obowiązki sprawozdawcze na największych przedsiębiorstwach, które mają kluczowy wpływ na środowisko i społeczeństwo. Zaproponowano ograniczenie stosowania wyłącznie do dużych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 1000 pracowników, które jednocześnie osiągają obrót powyżej 50 mln euro lub sumę bilansową przekraczającą 25 mln euro. Ponadto wprowadzono dwuletnie opóźnienie we wdrażaniu wymogów dla przedsiębiorstw objętych kolejnymi fazami wdrożenia. Projekt zakłada także usunięcie uprawnień Komisji Europejskiej do przyjmowania sektorowych standardów raportowania oraz rezygnację z możliwości wprowadzenia wymogu rozsądnej pewności (reasonable assurance). Dodatkowo planowana jest znacząca redukcja liczby wskaźników raportowania w ramach ESRS (European Sustainability Reporting Standards), co ma poprawić przejrzystość, spójność z innymi regulacjami oraz ograniczyć obciążenia administracyjne dla firm. Istotną zmianą dla sektora ubezpieczeniowego jest zrezygnowanie z opracowania standardów sektorowych.
Zaproponowane zmiany do taksonomii przewidują możliwość opcjonalnego raportowania zgodnie z unijną taksonomią dla przedsiębiorstw zatrudniających mniej niż 1000 pracowników i osiągających obrót poniżej 450 mln euro. Dodatkowo zaplanowano konsultacje dotyczące redukcji obciążeń administracyjnych, obejmujące m.in. uproszczenie szablonów raportowania poprzez ograniczenie liczby wymaganych danych o 70%, wprowadzenie progu istotności finansowej, usprawnienie wskaźników KPI dla instytucji finansowych (ze szczególnym uwzględnieniem Bank GAR, Green Asset Ratio) oraz uproszczenie przepisów dotyczących zasady „Nie czyń poważnych szkód” (DNSH – Do Not Significant Harm). Szczególnie istotne jest wprowadzenie opcjonalnej sprawozdawczości dla przedsiębiorstw, w tym zakładów ubezpieczeń, zatrudniających mniej niż 1000 pracowników i osiągających obrót poniżej 450 mln euro. Raportowanie „zieloności” portfela ubezpieczeniowego oraz wskaźnika „zieloności” aktywów stanowi dla mniejszych instytucji finansowych duże wyzwanie.
5 listopada 2024 roku Rada Europejska i Parlament Europejski przyjęła rewizję dyrektywy Wypłacalność II. Najważniejszym obszarem w ramach rewizji były zmiany dotyczące wyliczenia rezerw technicznoubezpieczeniowych w obszarze marginesu ryzyka, stopy kosztu kapitału (zmniejszenie z 6% do 4,75%), ekstrapolacji, korekty zmienności oraz ryzyka stopy procentowej. Celem nowelizacji było uproszczenie i lepsze dopasowanie rezerw do ryzyka, które ponoszą zakłady. Zmiany pozwolą ubezpieczycielom uwolnić część środków, które do tej pory musiały być trzymane w rezerwie. Dzięki temu możliwe będzie zainwestowanie ich, w szczególności w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Rewizja wprowadzi nowe regulacje, które zmuszą zakłady ubezpieczeń do większego uwzględniania ryzyk związanych z zrównoważonym rozwojem i lepszego informowania o tym ryzyku. To umożliwi ubezpieczającym łatwiejsze zrozumienie środowiskowych aspektów działalności zakładów.
8 stycznia 2025 roku została opublikowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/2 w sprawie zmiany dyrektywy 2009/138/WE (Wypłacalność II, ang. Solvency II). Zmiany w zasadach Solvency II uwolnić mają środki pieniężne, które zakłady ubezpieczeń musiały trzymać w rezerwie, umożliwiając sektorowi skierowanie większej ilości funduszy na ożywienie gospodarcze, a w szczególności na Europejski Zielony Ład. Aktualizacja uprościć ma również nadzór, a z drugiej strony wzmocni pozycję organów nadzoru w zakresie ryzyka systemowego. Aktualizacja zawiera także nowe przepisy, które będą wymagać od firm ubezpieczeniowych lepszego uwzględniania ryzyka związanego ze zrównoważonym rozwojem i zgłaszania większej ilości informacji na temat tego ryzyka, aby ubezpieczający mogli zrozumieć zielone referencje firmy. Dyrektywa ma zostać wdrożona do końca stycznia 2027 roku.
6 listopada 2024 roku weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych stanowiąca implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2118 z dnia 24 listopada 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności. Ustawa podwyższa minimalne sumy gwarancyjne w ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz ubezpieczeniu OC rolników. Nowe kwoty wyrażone w złotych polskich wynoszą: w przypadku szkody na osobie 29 876 400 zł w odniesieniu do jednego wypadku, bez względu na liczbę osób poszkodowanych (poprzednio wyrażona w euro wynosiła 5 210 000 euro), a w przypadku szkód majątkowych 6 021 600 zł w odniesieniu do jednego wypadku, bez względu na liczbę osób poszkodowanych (poprzednio wyrażona w euro wynosiła 1 050 000 euro). Podwyższenie sum gwarancyjnych wiąże się koniecznością dostosowania przez PZU systemów IT oraz dokonania stosowanych zmian w dokumentach wewnętrznych i dokumentacji klienckiej.
28 czerwca 2025 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 26 kwietnia 2024 roku o zapewnieniu spełnienia wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Celem ustawy jest, by wskazane w niej produkty i usługi miały właściwości umożliwiające korzystanie z nich, zgodnie z ich przeznaczeniem, przez osoby ze szczególnymi potrzebami, na zasadzie równości z innymi użytkownikami. Przy oferowaniu ubezpieczeń na odległość przez strony internetowe i urządzenia mobilne drogą elektroniczną, należy zapewnić m.in., że funkcja komunikowania się jest dostępna przez więcej niż jeden kanał sensoryczny i obejmuje rozwiązania alternatywne dla elementów wizualnych, dźwiękowych, mowy i dotykowych. Jednocześnie, ustawa reguluje też aspekt zrozumiałości i postrzegalności komunikatu (rozmiar i kształt czcionki, odstępy pomiędzy liniami itp.). Przyjęte w ustawie rozwiązania wymagają dostosowania przez zakłady ubezpieczeń systemów zdalnej akwizycji, w szczególności poprzez zapewnienie wielokanałowości komunikacji.
Wybrane orzeczenia Sądu Najwyższego z 2024 roku, które mogą mieć wpływ na działalność ubezpieczeniową
w sprawie o sygn. akt: I CSK 576/23, Sąd Najwyższy wydał postanowienie, w którym wskazał, że brak dokładnej definicji w OWU nie oznacza automatycznie, że zachodzi podstawa do interpretacji na korzyść ubezpieczonego. SN wskazał również, że dochodzący odszkodowania z umowy ubezpieczenia ma obowiązek wykazania zdarzenia, którego skutki zostały objęte ochroną ubezpieczeniową (wypadek ubezpieczeniowy), a ubezpieczyciel kwestionujący swoją odpowiedzialność z umowy ubezpieczenia musi wykazać wystąpienie takich okoliczności, które w świetle umowy zwalniają go z obowiązku spełniania świadczenia na rzecz ubezpieczonego.
w sprawie o sygn. akt: III CZP 142/22, Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której uznał, że jeśli poszkodowany poniósł już koszty naprawy pojazdu lub zobowiązał się do ich poniesienia, wysokość odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, powinna odpowiadać tym kosztom, chyba że w danych okolicznościach są one oczywiście nieuzasadnione; wysokość odszkodowania nie zależy od ulg i rabatów możliwych do uzyskania przez poszkodowanego od podmiotów współpracujących z ubezpieczycielem. Jeżeli poszkodowany nie poniósł jeszcze kosztów naprawy pojazdu ani nie zobowiązał się do ich poniesienia, wysokość odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych powinna odpowiadać przeciętnym kosztom naprawy na lokalnym rynku, z uwzględnieniem możliwych do uzyskania przez poszkodowanego ulg i rabatów, chyba że skorzystaniu z tych ulg i rabatów sprzeciwia się jego uzasadniony interes.
w sprawie o sygn. akt: I CSK 1396/23, Sąd Najwyższy wydał postanowienie, w którym wskazał, że do zastosowania sankcji w postaci wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela w razie niedopełnienia powinności podejmowania działań zapobiegających ryzykom ubezpieczeniowym wystarcza ustalenie, że niedopełnienie jej zwiększało ryzyko wypadku ubezpieczeniowego.
w sprawie o sygn. akt: II NSK 111/23, Sąd Najwyższy wydał postanowienie, w którym wskazał, że ochrona przewidziana w dyrektywie Rady 93/13/EWG z dnia 15 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich przysługuje każdemu konsumentowi, a nie tylko temu, którego można uznać za „właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta”.
w sprawie o sygn. akt: III CZP 65/23, Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której wskazał, że jeżeli naprawa pojazdu przez poszkodowanego stała się niemożliwa, w szczególności w razie zbycia lub naprawienia pojazdu, nie jest uzasadnione ustalenie wysokości odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych jako równowartości hipotetycznych kosztów naprawy. Oznacza to, że po zbyciu pojazdu do wyliczenia odszkodowania należy stosować metodę dyferencyjną.